Doğu Anadolu Bölgesi’nin kuzeydoğusunda yer alan Kağızman, tarih boyunca Asurlular, Urartular, Persler, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular ve Osmanlılar gibi birçok uygarlığın hâkimiyeti altında kaldı. İlçenin coğrafi yapısı, özellikle Aras Nehri’nin geçtiği vadiler ve çevresindeki yüksek dağlar, hem savunma hem de tarımsal faaliyetler açısından önemli bir rol oynadı. Urartular döneminde önemli bir yerleşim yeri olarak kullanılan Kağızman, daha sonra Pers hâkimiyetine geçti. Roma ve Bizans dönemlerinde stratejik önemi korunan bölge, Selçuklu Türkleri ile birlikte Türk-İslam kültürünün etkisine girdi. 1064 yılında Alparslan’ın Malazgirt Seferi ile birlikte bölge tamamen Türklerin kontrolüne geçti.
16. yüzyılda Osmanlı topraklarına katılan Kağızman, bu süreçte doğu sınırlarında bir üs olarak kullanıldı. İlçede camiler, medreseler ve kervansaraylarla birlikte sosyal ve ticari hayat canlandı. Cumhuriyet’in ilanından sonra ise Kağızman, Kars iline bağlı bir ilçe olarak idari statüsünü korudu ve günümüzde de bölgenin kültürel merkezlerinden biri olmayı sürdürüyor.
PEKİ KAĞIZMAN İSMİ NEREDEN GELİYOR?
Kağızman adının kökenine dair farklı görüşler bulunuyor. En yaygın kabul gören rivayete göre, ismin kökeni eski Ermenice’ye dayanıyor. 'Kagizman' kelimesinin 'kayalık yer' ya da 'taşlık bölge' anlamına geldiği belirtiliyor. Bu görüş, ilçenin sert kayalık yapısıyla da örtüşüyor. Bazı araştırmacılar ise Kağızman adının, bölgedeki tarihi bir kale olan 'Kagizman Kalesi'nden türediğini öne sürüyor. Osmanlı arşivlerinde de bu kaleden bahsedilmesi, bu görüşü güçlendiren unsurlar arasında yer alıyor.