Tunceli’ye bağlı Pülümür ilçesi, tarihsel süreçte birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, Anadolu’nun nadide yerleşimlerinden biri. İlçenin geçmişi M.Ö. 2000’li yıllara, yani erken Tunç Çağı'na kadar uzanıyor. Hititler, Urartular, Medler, Persler, Roma ve Bizans gibi büyük uygarlıklar, bu coğrafyada iz bırakan başlıca güçler arasında yer alıyor. Pülümür Çayı etrafında yapılan arkeolojik araştırmalar, özellikle Urartu dönemine ait izlerin günümüze ulaştığını gösteriyor. Urartu kültürünün bölgedeki etkisi, kalıntılarda ve yerleşim planlarında açıkça hissediliyor.
Osmanlı döneminde Dersim Sancağı’na bağlı bir nahiye olarak anılan Pülümür, Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte yeni idari yapıya dahil edilerek 1936 yılında ilçe statüsüne kavuştu. Doğal sınırları, sarp dağlık yapısı ve coğrafi izolasyonu sayesinde birçok tarihî kırılmadan görece uzak kalan Pülümür, bu durumun etkisiyle geleneksel dokusunu büyük ölçüde muhafaza etti. Günümüzde Pülümür, hem kültürel mirası hem de doğal güzellikleriyle dikkat çeken bir yerleşim merkezi olmayı sürdürüyor. Dağ köylerinde yaşayan halk, sözlü tarih anlatımları ve yerel gelenekler aracılığıyla bu zengin mirası yaşatmaya devam ediyor.
PEKİ, PÜLÜMÜR İSMİ NEREDEN GELİYOR?
Pülümür isminin kökeni, tarihsel belgelerde ve halk arasında aktarılan sözlü anlatımlarda çeşitli biçimlerde yer buluyor. En yaygın görüşe göre Pülümür adı, Ermenice 'Pulur' ya da 'Pulur-mur' sözcüklerinden türemiş olabilir. Ermenice'de 'pul' kelimesi toz veya kül anlamına gelirken, 'mur' ekiyle birlikte anlamın 'tozlu yer' ya da 'kül tepesi' gibi yorumlandığı öne sürülüyor. Bazı araştırmacılar ise ismin Zazaca kökenli olabileceğine dikkat çekiyor. Bu yorumlara göre Pülümür, Zazaca’da ‘su yeri’, ‘ırmak başı’ gibi anlamlara gelen sözcüklerin zamanla değişime uğramasıyla bugünkü hâlini almış olabilir. Nitekim ilçenin merkezinden geçen Pülümür Çayı, bu yorumu destekleyen en önemli doğal referanslardan biri olarak gösteriliyor. Osmanlı arşiv belgelerinde ise yerleşim, 19. yüzyılda 'Pulur' adıyla kayıtlara geçmiş durumda. Cumhuriyet dönemiyle birlikte telaffuz ve yazımda yaşanan değişiklikler sonucu bugünkü 'Pülümür' adı resmiyet kazanmış oldu
