KASTAMONU'NUN doğayla iç içe, tarihi köklere sahip ilçelerinden Azdavay, yalnızca kanyonları ve yemyeşil yaylalarıyla değil, isminin gizemli hikayesiyle de dikkat çekiyor. Peki, Azdavay adı nereden geliyor? İşte resmi kaynaklarda ve halk arasında anlatılan rivayetlerle Azdavay isminin kökeni…
Batı Karadeniz Bölgesi’nde, Kastamonu’ya bağlı bir ilçe olan Azdavay; doğası, kanyonları ve tarihi yapısıyla bölgenin en özel yerleşimlerinden biri. İlçe merkezi yaklaşık 830 metre rakımda bulunuyor. Azdavay, 12 Şubat 1945 tarihli 4869 sayılı kanun ile ilçe statüsüne kavuştu ve 1 Nisan 1946 tarihinden itibaren fiilen ilçe olarak faaliyet göstermeye başladı.
AZDAVAY'IN TARİHSEL GEÇMİŞİ
Tarihi kaynaklara göre, Azdavay yöresi yerleşim açısından oldukça eski köklere sahip. İlçenin bulunduğu topraklarda yapılan arkeolojik çalışmalar, yerleşimin M.Ö. 8. yüzyıla kadar, yani Antik Paphlagonia dönemine kadar uzandığını gösteriyor. Zamanla bölge, sırayla farklı halkların ve devletlerin egemenliği altına girdi. Örneğin, bölgedeki kaynaklarda adı geçen halklar arasında Gasgalar, Etiler, Dorlar, Kimerler, Lidyalılar, İranlılar yer alıyor. Daha sonra Helenistik dönemde Pontus Krallığı’nın etkisiyle Helen uygarlığı bölgeye nüfuz etti, devamında Roma İmparatorluğu ve ardından Bizans İmparatorluğu hakimiyetine geçildi. Orta Çağ’da ise bölge, yerel Türk beylikleri dönemine geçti. Özellikle Candaroğulları Beyliği döneminde Kastamonu sancağına bağlı 36 kadılıktan biri olarak Azdavay’ın adı geçiyor. Nihayetinde, 1460 yılında Fatih Sultan Mehmet vasıtasıyla Kastamonu’nun Osmanlı topraklarına katılmasıyla Azdavay da Osmanlı egemenliğine dahil oldu.
CUMHURİYET DÖNEMİNDE AZDAVAY
Osmanlı döneminde Kastamonu sancağına bağlı bir nahiye statüsünde olan Azdavay, 19. yüzyıl boyunca idari açıdan genellikle Küre kazasına bağlı olarak yönetildi. Cumhuriyet’in ilanından sonra da uzun yıllar köy statüsünde kaldı. Ancak coğrafi konumu, nüfus yapısı ve bölgesel önemi nedeniyle 12 Şubat 1945 tarihli 4869 sayılı kanunla ilçe statüsüne yükseltildi ve 1 Nisan 1946 tarihinde fiilen ilçe teşkilatı kurularak Kastamonu’ya bağlı bir ilçe olarak varlığını sürdürmeye başladı. Cumhuriyet döneminde, özellikle 1950’li yıllardan itibaren ulaşım ve eğitim alanlarında gelişme kaydeden Azdavay, günümüzde doğal güzellikleriyle birlikte kültürel mirasını korumayı başardı. İlçe, Batı Karadeniz’in sakin ve tarihi yerleşim yerlerinden biri haline geldi. Peki, Karadeniz'in bu sakin ilçesi Azdavay'ın ismi nereden geliyor? İlçenin ismi hakkında bir çok rivayet söz konusu, sizler için bunlardan en çok bilinenleri derledik.
AZDAVAY İSMİNİN KÖKENİ
Azdavay isminin kökenine dair halk arasında anlatılan en yaygın rivayetlerden biri, ilçenin Bizans dönemine uzanan bir olayla ilişkili. Söylenceye göre, Türkler ile Bizanslılar arasında bölgede yaşanan bir çatışma sonrasında, su kaynakları üzerindeki anlaşmazlık nedeniyle Bizanslılar geri çekilirken “Türk az, Türk az...” şeklinde bağırdı. Bu bağırış, zamanla yöre halkının dilinde 'Az-da-vay' biçimine dönüştü ve ilçe bu isimle anılmaya başladı.
Araştırmacı Bilge Umar, eski Anadolu dillerinde 'Azda' ya da 'Azada' gibi kelimelerin 'ana tanrıçaya tapan', 'tapınak' anlamlarını taşıdığını öne sürüyor. Ona göre bu köklerden 'Azadawa' biçimi ortaya çıktı, zaman içinde halk dilinde 'Azdavay' halini aldı. Başka çalışmalarda ise adın Ermenice bir ifade olan 'Asduadzadzin' (Tanrı’yı doğuran) ya da 'Asduadzamayr' (Tanrı’nın annesi) gibi ibarelere dayandığı iddia ediliyor. Bu tür görüşler, ilçenin adının yalnızca bir savaş bağırışıyla değil, çok daha eski dinsel ve toplumsal katmanlarla ilişkili olabileceğini düşündürüyor.
Sonuç olarak, Azdavay isminin kökenini tek bir kaynağa indirmek mümkün görünmüyor. 'Azdavay' isminin hem bir halk efsanesine hem de etimolojik kökene sahip olabileceği sonucu çıkıyor.