Bitlis’in kuzeyinde, Van Gölü’nün batı kıyısında yer alan Ahlat ilçesi; tarihi, kültürü ve mimarisiyle Doğu Anadolu’nun en önemli yerleşim yerlerinden biri olarak kabul ediliyor. M.Ö. 900'lü yıllara kadar uzanan köklü geçmişiyle Ahlat, Urartular, Persler, Roma ve Bizans gibi büyük uygarlıkların izlerini taşıyor ancak Ahlat'ı tarih sahnesinde asıl öne çıkaran dönem, 11. yüzyılda Türklerin Anadolu’ya giriş süreciyle başladı. 1071 Malazgirt Zaferi’nin ardından bölgeye hâkim olan Selçuklular, Ahlat’ı Anadolu’daki ilk siyasi, kültürel ve ticari merkezlerinden biri haline getirdi. Bu dönemde 'Kubbetü’l-İslam' yani 'İslam’ın kubbesi' unvanını alan ilçe, İslam dünyasında da önemli bir yere sahip oldu.
Ahlat’ın en dikkat çeken tarihi miraslarından biri de Ahlat Selçuklu Mezarlığı’dır. 210 bin metrekarelik alan üzerine kurulu bu mezarlık, yalnızca Türkiye’nin değil, aynı zamanda dünyanın en büyük Türk-İslam mezarlığı olma özelliğini taşıyor. Yüzlerce yıllık mezar taşları, üzerlerindeki kitabeler ve işçilik örnekleriyle hem sanatsal hem de tarihi açıdan büyük değer taşıyor.Selçukluların ardından Ahlat, Eyyubiler, İlhanlılar ve Akkoyunlular gibi çeşitli beyliklerin egemenliğine girdi. 16. yüzyılda Osmanlı hâkimiyetine giren ilçe, bu dönemde de önemini korudu. Cumhuriyet döneminde Bitlis’e bağlı bir ilçe olarak varlığını sürdüren Ahlat, günümüzde hem tarih turizmi hem de geleneksel el sanatlarıyla varlığını sürdürüyor.
PEKİ, AHLAT İSMİ NEREDEN GELİYOR?
Ahlat isminin kökeni konusunda tarihçiler ve dil bilimciler arasında çeşitli teoriler bulunuyor. Bu teoriler, bölgenin tarih boyunca birçok uygarlığın egemenliğine girmesi ve çok dilli bir kültürel etkileşim alanı olmasından kaynaklanıyor.En yaygın görüşe göre Ahlat adı, Süryanice kökenli 'Halat' kelimesinden türüyor. Bu kelime, 'geçit', 'boğaz' ya da 'kapı' anlamlarına geliyor ve kentin coğrafi konumuyla uyumlu. Van Gölü’nün batı kıyısında ve önemli ticaret yolları üzerinde yer alan Ahlat, tarih boyunca bir geçiş ve kavşak noktası oldu.
Başka bir görüş, ismin Ermenice 'Khlat' biçiminden geldiğini savunuyor. Orta Çağ kaynaklarında Ahlat’ın adı 'Chliat', 'Chelat' veya 'Khelat' gibi formlarda geçiyor. Bu adlandırmalar, dönemin Bizans ve Ermeni kroniklerinde de yer alıyor. Ermenice kökenli bu isimlerin zamanla Arapça ve Farsça telaffuzlarla değişim geçirdiği düşünülüyor.İslam kaynaklarında ise yerleşim yerinin adı 'Ahlât' şeklinde geçiyor. Arap coğrafyacıları ve tarihçileri bu ismi özellikle Selçuklu ve Eyyubi dönemlerinden itibaren kullandı. Türklerin bölgeye yerleşmesiyle birlikte bu ad Türkçe telaffuzla 'Ahlat' biçimini almış ve bugüne kadar bu haliyle geldi.
