Balıkesir’in tarihi ilçelerinden biri olan Balya, geçmişi binlerce yıl öncesine dayanan yerleşim alanlarından biri olarak öne çıkıyor. Antik çağlarda Mysia bölgesi sınırları içinde yer alan Balya, Roma ve Bizans dönemlerinde de çeşitli yerleşimlere ev sahipliği yaptı. Osmanlı İmparatorluğu döneminde ise ilçe, özellikle 19. yüzyılda madencilik faaliyetleriyle büyük bir öneme kavuştu. Kurşun, çinko ve gümüş madenlerinin çıkarıldığı Balya’da Fransız sermayeli şirketler tarafından işletilen madenler, hem bölgenin ekonomik yapısını dönüştürdü hem de Anadolu’nun ilk sanayi merkezlerinden biri olmasına zemin hazırladı.
1910’lu yıllarda yaklaşık 10 bin kişinin çalıştığı maden ocakları ve demiryolu hatları sayesinde Balya, sadece Balıkesir’in değil, tüm Anadolu’nun dikkatini çeken bir üretim merkezi haline geldi. Ancak 20. yüzyılın ortalarına gelindiğinde madenlerin kapatılmasıyla ilçe ekonomik olarak gerilemeye başladı. Günümüzde tarım ve hayvancılıkla geçimini sağlayan Balya halkı, ilçenin tarihi mirasını koruma çabalarını sürdürüyor. Eski maden yapıları, bölgedeki tarih meraklıları ve araştırmacılar için hâlâ önemli bir çekim merkezi olmaya devam ediyor.
PEKİ, BALYA İSMİ NEREDEN GELİYOR?
Balya ilçesi, ismini geçmişteki yoğun madencilik faaliyetlerinden alıyor. 19. yüzyılın sonlarından itibaren Osmanlı topraklarında önemli bir maden üretim merkezi hâline gelen Balya’da çıkarılan kurşun, çinko ve gümüş gibi madenler, işlendikten sonra ‘balya’ adı verilen paketler hâlinde taşınıyordu. Tarihi kaynaklara göre, Fransız sermayeli şirketlerin işlettiği madenlerde binlerce işçi çalışırken, bu maden ürünleri hem iç piyasaya hem de yurtdışına gönderiliyordu. Madenlerin taşınmasında kullanılan 'balya' teriminin zamanla bölgenin adı hâline geldiği düşünülüyor. Bazı araştırmacılar, ismin Türkçede kullanılan saman balyası gibi tarımsal terimlerden geldiğini ileri sürse de, bu görüş tarihsel madencilik bağlamı kadar güçlü bir zemine dayanmıyor. Ayrıca bölgedeki antik dönem yerleşimlerine dair isimlerin bugünkü ‘Balya’ adına doğrudan kaynaklık ettiğine dair bir bulgu bulunmuyor.
