Amasya iline bağlı Merzifon ilçesi, tarihi M.Ö. 2000’li yıllara kadar uzanan kadim bir yerleşim yeri. Hititler döneminde başlayan tarihsel süreç, Frigler, Persler, Makedonlar ve Roma İmparatorluğu gibi birçok uygarlığın izleriyle devam etti. Roma döneminde önemli bir askeri üs olan Merzifon, Bizans zamanında da stratejik konumunu korudu. 1071 Malazgirt Zaferi'nin ardından Selçukluların eline geçen ilçe, Anadolu’da Türk-İslam kültürünün yayılmasında önemli rol oynadı. 15. yüzyılda Osmanlı topraklarına katılan Merzifon, özellikle Lala Mustafa Paşa tarafından yaptırılan cami, han, hamam ve medreselerle önemli bir kültür merkezi haline geldi.
Osmanlı döneminde eğitim ve ticaret açısından gelişen ilçe, 19. yüzyılda kurulan Amerikan Koleji ile de adından söz ettirdi. Kurtuluş Savaşı yıllarında ise hem Anadolu’daki direniş hareketlerine destek verdi hem de lojistik açıdan önemli bir rol üstlendi. Günümüzde hem tarihi dokusunu hem de kültürel mirasını korumayı başaran Merzifon, ziyaretçilerine adeta bir açık hava müzesi sunuyor. Restore edilen yapıları, camileri ve arkeolojik kalıntılarıyla Merzifon, geçmişin izlerini bugünün sokaklarında taşımaya devam ediyor.
PEKİ, MERZİFON İSMİ NEREDEN GELİYOR?
Merzifon isminin tam olarak ne anlama geldiği konusunda çeşitli görüşler bulunsa da, en yaygın kabul gören açıklama, kelimenin Arapça kökenli ‘Marzuban’ kelimesinden türediği yönünde. Arapça’da ‘sınır koruyucusu’ anlamına gelen ‘Marzuban’ sözcüğü, özellikle sınır bölgelerinde bulunan askeri ve stratejik yerleşim yerleri için kullanılıyordu. Zamanla bu sözcük halk dilinde değişerek ‘Merzifon’ halini almış olabilir. Bu yorum, şehrin tarih boyunca önemli bir askeri ve ticari geçit noktası olmasıyla da örtüşüyor. Bir diğer görüş ise ‘Marz’ (sınır) ve ‘i-fun’ (yer, bölge) köklerinden türediği ve ‘sınır bölgesi’ anlamına geldiği yönünde. Bu görüş de şehrin coğrafi konumu göz önüne alındığında mantıklı bir açıklama olarak değerlendiriliyor. Tarihçiler, Merzifon’un adının ilk olarak Bizans ve erken İslam kaynaklarında benzer biçimlerde geçtiğini, zamanla Türkçeleşerek bugünkü halini aldığını ifade ediyor. Osmanlı arşivlerinde de ‘Merzifon’ ismi, 15. yüzyıldan itibaren resmî belgelerde sıkça yer alıyor.
