Aksu’da 3 hafta önce çıkan orman yangını Perge antik kentine kadar ulaşmıştı. Aşırı sıcak nedeniyle yangın sonrası Perge’ye bir türlü yolumu düşüremedim. Kişisel çabalarıyla Antalya Kültür Varlıkları Envanteri'ni hazırlayan Orhan Deniz Kaplan’ın çektiği fotoğraflar, antik kentte yaşanan cehennemi gözler önüne seriyor. Görünen o ki yangın antik tiyatroya kadar yaklaşmış. Tiyatro ile stadyum arasındaki alan resmen kül olmuş.
ANTİK KENTTE GECEKONDU
Tiyatro ile stadyum arasından asfalt yol geçiyor. Ardı arkasına araçların geçtiği işlek bir yol. Perge antik kentinin etrafını yürüyerek dolaştığımız zaman, söz konusu alanda bir kulübe görmüştüm. Kulübenin önünde de biri bağlı, diğeri serbest iki köpek. Bu köpekler yüzünden, tiyatroyu geçince görünen beşik tonozlu yapıya ulaşamadık. Uzaktan bakınca büyük ve nitelikli bir yapı kalıntısı var gibi duruyordu orada. 1943’ten beri kazılan antik kentin yerleşim planında da görünmeyen tonozlu bir yapı… Önünde de bir kulübe ve köpekler. Yani biri oraya çökmüş, kimseyi sokmuyordu. Yangınla birlikte bu zorbalık bitmiş anlaşılan. Çünkü kulübe yanmış.
YOL BOYU ÇÖPLÜĞE DÖNMÜŞ
Bu zorbalığın yangınla bitmesine sevinecek miyiz? Yangına mı şükredeceğiz? Orhan Deniz Kaplan’ın çektiği fotoğraflar, antik kentin nasıl çöplüğe döndürüldüğünü, sahipsiz olduğunu gösteriyor. Kentin içinden geçen asfalt yolun iki yanı cam şişeler, kola kutularıyla dolu. Perge’den tam gaz geçen sürücü tayfası, içtiği suyun şişesini, yuvarladığı kolanın kutusunu yol boyu sallayıp gitmiş. Perge’ye tonlarca bütçe ayrıldı, her yerinde kazılar sürüyor ama bu rezalete dur diyen çıkmamış şimdiye kadar.
PLANDA GÖRÜNMEYEN TARİH
Bir diğer mesele de yanan kulübeyle birlikte ortaya çıkan acı gerçek. Orhan Deniz Kaplan’ın çektiği fotoğraflar, kulübe yüzünden ulaşılamayan alandaki tonozlu yapının bir bölümünü sergiliyor. Az önce de söylediğim gibi, 1943’ten beri kazılan antik kentin yerleşim planında görünmeyen tonozlu bir yapı bu. Niye görünmüyor? 80 yıldır kazılan bir kentte, hemen burunlarının ucunda duran böylesi bir alan niye plana işlenmemiş? Daha da vahimi, Perge’nin ortasındaki meşhur Sütunlu Cadde’ye girince az ileride, caddenin doğusunda, yukarıda bir yapı kalıntısı durur. Muhtemelen bir kilise… Çünkü apsisli bir yapı burası… Bu yapı da yerleşim planında görünmüyor. Hakkında hiçbir bilgi de yok.
DOĞRU YERE DOĞRU KAYNAK
Yangın durdurulamasaydı antik kent kül olacaktı. Daha büyük bir felaketin ucundan dönüldü. Fakat alevin yalımları, üstü kapatılmış, halının altına süpürülmüş, gizlenmiş, saklanmış, ihmal edilmiş kimi gerçekleri de ortaya çıkardı. Perge, orasından burasından dişlenen bir antik kent zaten… Etrafa dağılmış bir dolu kalıntı, koruma kalkanının dışında. Kente su taşıyan antik kemerler, tüneller, kanallar meçhul. Bu kemerlerin bir bölümü duruyor ama ne ulaşmak mümkün ne de yerleri kayıtlı. Örneğin Kestros Çeşmesi’nden taşıma su akıtmak yerine, bu antik su sisteminin ortaya çıkartılmasına para harcansaydı, bilimsel anlamda daha doğru ve yararlı bir şey yapılmış olmaz mıydı? Olurdu. Fakat bilim şov kaldırmıyor. O yüzden halının altında…
