Günümüz toplumlarında güç, çoğunlukla maddi kazanımlar ve görünür başarılarla ölçülüyor. Ancak bu dar bakış açısı, bireyin huzurunun ve zihinsel dinginliğinin değerini görmezden geliyor. Modern kapitalist düzen; hız, rekabet ve tüketim kültürü üzerinden bireyleri sürekli bir koşuşturmanın içine çekiyor. Bu koşuşturmada güç, daha çok sahip olmak, daha çok öne çıkmak ve daha çok görünür olmakla özdeşleştiriliyor. Oysa gerçek güç, yalnızca ekonomik ya da fiziksel üstünlükle sınırlı değildir; sakin bir zihin insana benzersiz bir dayanıklılık kazandırır. Modern çağın gürültüsü ve kaosu içinde, zihinsel sükûnet bir ayrıcalık yerine, toplumsal hayatta varlığını sürdürebilmenin en temel koşullarından biri hâline gelmiştir.
Marcus Aurelius’un şu sözü aklımda sık sık yankılanıyor: “Bir insan sakin bir zihne ne denli yaklaşırsa güce de o denli yaklaşır.” Bence bu söz, bireyin yalnızca kişisel dinginliğiyle sınırlı kalmaz, toplumsal ilişkiler içindeki gücünü de anlatır. Modern toplumda güç, çoğu kez parayla statüyle ya da otoriteyle ölçülür. Oysa gerçek güç, kendi zihninin hâkimi olmaktan geçer. Peki, bu sakinlik nasıl bir toplumsal bağlamda ele alınabilir?
Toplumlar, bireyden sürekli bir performans bekler. Daha iyi bir iş, daha hızlı bir üretim, daha görünür bir başarı... Bu yarışta birey, kendi iç sesini kaybederken zihinsel sağlığını da yitirir. Stres, anksiyete ve depresyon gibi ruhsal sorunların bu kadar yaygınlaşması, aslında bireyin "sakin bir sinir sisteminden" uzaklaşmasının bir sonucudur.
Pierre Bourdieu’nün habitus kavramıyla anlattığı üzere, sosyal yapılar bireyin davranışlarını ve düşünüş biçimlerini şekillendirir. Kapitalist sistem içinde bu habitus, bireyi hızlı, rekabetçi ve sürekli tüketen bir yaşam tarzına yönlendirir. Böyle bir sistemde, durup sakinleşmek ve kendini dinlemek, yalnızca kişisel bir tercih olmanın ötesinde, aynı zamanda bir karşı duruş ve toplumsal eleştiri niteliği taşır.
Oysa gücün gerçek kaynağı, dışsal koşullara karşı sergilenen tepkilerin kontrolünde saklıdır. Zihinsel sakinlik, bireyin olaylara karşı verdiği tepkilerde daha bilinçli ve dengeli davranmasını sağlar. Bu aynı zamanda toplumsal barışın da temelidir. Zira, sinir uçlarında yaşayan, sürekli gerginlik üreten bir toplumun şiddetten uzak kalması mümkün değildir.
Sosyolojik açıdan düşündüğümde, “sakin zihin” bireyin toplumsal koşulların dayattığı kaosa teslim olmamasıdır. Kapitalizmin hızına, siyasetin kışkırttığı öfkeye, gündelik hayatın sürekli yeniden ürettiği stres ve kaygılara rağmen zihinsel bir dinginlik kurabilmek, direnmenin en sofistike biçimidir. Çünkü sakin kalabilen, eleştirel düşünme kapasitesini koruyabilir; duygusal manipülasyonlara, medyanın kışkırtıcı diline, kalabalıkların panik dalgalarına kapılmaz.
Aurelius’un işaret ettiği “güç” tam da budur: Koşullar değiştiğinde bile kendini kaybetmeyen, toplumsal ilişkiler içinde aklıyla ve vicdanıyla hareket edebilen insanın gücü. Sakin zihin, iktidarların inşa ettiği “itaatkâr kalabalık” modelini aşar; çünkü bireyi edilgenlikten çıkarır, özne haline getirir.
Zihinsel dinginlik yalnızca kişisel huzurun ötesinde, aynı zamanda sosyolojik bir güçtür. Çünkü ancak sakinleşmiş bir bilinç, toplumsal yapıları çözümleyebilir, adaletsizlikleri fark edebilir ve dönüşüm için harekete geçebilir. Gerçek güç, anında tepki vermek yerine, sakinliğiyle çözüm üreten bireylerde yatmaktadır.
Toplumsal dönüşüm, bireyden başlar. İç huzurunu sağlayan birey, çevresini de dönüştürür. Bu nedenle zihinsel sakinlik hem bireysel hem de toplumsal bir direniştir. Sakin bir zihin, güçlü bir toplumun anahtarıdır.
