Antalya toprakları özgürlük, bağımsızlık, kurtuluş, eşitlik mücadelesine tanık olmuş bir coğrafyadır. Yüzlerce yıl geride, tarihin sisleri arasında, öyküsünü az sayıda insanın bildiği, örnek aldığı bir özgürlük savaşçısı duruyor. Limyra beyi Perikle… Hem Pers işgalini bitirmek, hem de Likya birliğini kurmak için savaşan bir Akdeniz çocuğu… Likçe konuşan Perikle, yönettiği kente ‘Zemuri’ diyordu. Limyra, Zemuri’nin daha sonraki çağlarda aldığı isim. MÖ 6. yüzyılda Pers komutan Harpagos tarafından ele geçirilen Likya, yaklaşık bir buçuk asır boyunca Pers yanlısı yerel beyler (dynast) tarafından yönetildi. Bölge kentleriyle Pers yönetimi arasında köprü görevi üstlenen Ksanthos, batı ve merkez Likya’nın lideri konumundaydı. Ancak MÖ 4. yüzyılın başlarından itibaren bu durum değişmeye başladı. Ksanthos beyi Erbbina (Arbinas), Pınara ve Telmessos gibi kentlerle çatışmaya girişti. Bu çatışma ortamı MÖ yaklaşık 380 yılında, Limyra beyi olan Perikle’yi tarih sahnesine çıkardı.
Likya Birliği’nin mimarı
Likya birliği kurmak isteyen Perikle, kısa bir sürede Korydalla, Rhodiapolis gibi kentleri ele geçirdi. Pers gücünü sarsmaya başlayan Perikle’nin karşısına Sardeis satrapı Autophradates ve Telmessos beyi Arttum̃para çıktı. Arttum̃para ile karşı karşıya gelen Perikle, sadece onunla değil, müttefikleri olan Zagaba beyi Aruwãtijesi ve Tlos beyi Mithrapata’yla da çatıştı. Arttum̃para ve müttefiklerini MÖ 370/365 civarında Telmessos’ta yenen Perikle, MÖ 365/363 arası Milyas bölgesini ele geçirmiş, MÖ 363-362 arasında da Phaselis’i kuşatmış olabilir. Likya’yı Pers boyunduruğundan kurtararak, bağımsız bir birlik haline getiren Perikle, kendini 'tüm Likya’nın hakimi' ilan etti Bağımsızlık idealini kendi adına bastırdığı sikkelere işletti. Likya beyleri arasındaki mücadeleler ve coğrafyanın zorlayıcı yapısı göz önüne alınırsa, Perikle’nin fetih süreci uzun bir zamana yayılmış olmalı. Bu fetihlerin Satraplar İsyanı’nı tetiklediğini söylemek de mümkün.
Pers işgaline karşı isyan
Perslerin atadığı satraplar Airobarzanes, Mausolos, Oronthes ve Autophradates’in başlattığı isyana Likyalılar da katıldı. Ancak isyanın başlarında Mausolos ihanet ederek Pers tarafına geçince hareket yenildi. Persler ödül olarak Mausolos’u, Likya Satrapı olarak atadı. 360’lı yıllarda Pers komutanı Autophradates’e karşı kaybettiği savaş Perikle’nin sonu oldu. İsyanın bastırılması, Likya’da beylikler dönemini de bitirdi. Limyra’daki Perikle Heroonu, Likya anıtları arasında özel bir yere sahip. Satraplar İsyanı’ndan 10 yıl sonraya, MÖ 4. yüzyıl ortalarına tarihlenen anıt, ölçü ve biçimleriyle Ksanthos Nereidler Anıtı’yla yarışır. Antalya Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen Perikle Anıtı’nın alınlığı ve akroterinde, Perseus’un Medusa’nın başını kesmesi konu ediliyor. Simgesel bir geçit alayının en başında Likya Beyi dört atın çektiği savaş arabasında betimlenmiş. Arkasında saray görevlileri, elitleri ve onların da arkasında savaşçılar müzik eşliğinde geçit yapıyor. Frizin merkezinde bulunan 6 atlı figür ise Pers kralının maiyetidir.
Perikle’nin yoldaşları
Perikle’yi anlatırken yoldaşlarından bahsetmemek olmaz. Bunlardan biri muhtemelen Xntabura. Bir diğeri de Tebursseli… Bu toprakların çocukları, Anadolu’nun isimleri bunlar. Limyra antik kentinin tiyatrosunu geçtikten sonra, yolun solundaki yamaçta çok güzel bir anıt mezar gözünüze çarpacak. Xntabura’nın anıt mezarı… Likya sanatının eşsiz bir örneğini oluşturan anıt mezarın, Jürgen Borchhardt ve Joachim Gorecki tarafından çizilen rekonstrüksiyonunu görseniz, bu hali içinizi acıtır. Limyra’nın ünlü beyi ve Likya Birliği’nin kurucusu Perikle’nin akrabası olduğu düşünülen Xntabura’nın anıt mezarı MÖ 350 civarına tarihleniyor. Tebursseli mezarını başka bir sefer detaylı anlatalım. Bölgedeki kaya mezarlarıyla ilgili bir-iki cümle söyleyelim sadece. Likya’nın sayıca ne fazla kaya mezarı Limyra’da bulunuyor. Limyra’nın beş nekropol alanında, günümüze dek ulaşmış 500 civarında kaya mezarı yer alıyor. MÖ 4. yüzyıldan itibaren yapılmaya başlanan bu kaya mezarları ve lahitler Likya dilinde (Likçe) kitabeleriyle dikkat çekiyor. Yani Pers işgaline savaş açan Perikle’nin konuştuğu dilde…
