İnsanlık tarihi kurulduğundan bu yana tanrıya dönüştürdüğü, taptığı, biat ettiği varlıklara ihtiyaç duymuş ve taptığı bu varlıklar daha sonra onun sonunu hazırlamış. Son yüz yılda bunun örneklerini uzak ve yakın tarihimizde bolca gördük. Bu varlıklar zaman zaman bir lider, bir asker, hatta dolandırıcı, aziz ve amansız haydut da olmuş. İnsan denilen varlığın o tanrılaştırdığı varlığı çok sevdiğinden olmamış bu ihtiyaç; İhtiyacın asıl nedeni, korku, güce sırtını dayama ve güçlüden yana olma! Popülerliğin sunaklarına oturtulan ve adeta tapılan bu kişiler yeryüzü için birer 'Kutsal Canavar'dır. İnsanlığı felakete, milyonlarca insanı ölüme götüren kutsal canavarlar. Oysa tanrı, insanoğluna düşünsün diye akıl, harekete geçsin diye el, yürüsün diye ayak vermiş, iyi karar verip uygulamaya koysun diye de beyin!

***

Nobel ödüllü yazar Elias B.Canetti'nin iki önemli yapıtı bulunuyor.

Biri 'Körleşme', diğeri de 'Kitle ve İktidar'.

Canetti, 40 milyon kişiyi öldüren Hitler’in uyguladığı Nazi faşizminin ayak seslerini Körleşme adlı romanla duyurur. Kitle ve İktidar'da ise bir 'iktidar' simgesi olan Hitler'e bağnazlık derecesinde itaat eden kitlenin iktidarla birlikte birbirlerini nasıl çoğalttıklarını sosyolojik yönden inceler, irdeler. İnsanlar arasında 'emir' ve 'itaat' ilişkisinin nasıl

saldırganlık mekanizmalarına dönüştüğünü bu kitapta görürsünüz. Sonucunda emredilen kişide bir itaat saplantısı oluşur. Düşünme, yargılama ve karar verme güdüleri yok olur.

Canetti 'Düşünmek ısrar etmektir' diyerek Kitle ve İktidar'ı kaleme aldığı 30 yıl boyunca bu çalışmasını gölgeleyecek kapsamda başka eser vermedi. Çok sayıda araştırmaya ve her yıl Viyana'da düzenlenen bir sempozyuma konu olan bu kitaptan sonra insan doğasının kitle ve iktidarla ilişkisini bu denli kuşatan başka bir kitap da yayımlanmadı.

***

EliasCanetti'ye Nazım Hikmet'in 'Anlamak' dörtlüğü ile seslenelim:

'Annelerin ninnilerinden spikerin okuduğu habere kadar,
Yürekte, kitapta ve sokakta yenebilmek yalanı,
Anlamak sevgilim, o müthiş bir bahtiyarlıktır,
Anlamak gideni ve gelmekte olanı.'

Anlamak için önce düşünmek gerekiyor, düşünmek için de ısrar etmek.

***

Aristoteles'e sormuşlar: 'Lider için, adalet mi daha önemli, cesaret mi?' Aristoteles, fazla düşünmeden cevaplamış: 'Adaletin olduğu yerde, cesarete gerek kalmaz.'

Fransa'da 1800'lü yıllarda yaşamış, yoksulluk içinde ölmüş Avukat Berryer'e genç meslektaşları sormuş;

'Üstat, elinize o kadar çok fırsat geçmiş ve önünüze o kadar çok altın dökmüşler ki, hiçbirini almamışsınız, neden?'

Avukat Berryer, mesleğin onuru ile ilgili çok güzel bir cevap vermiş;

'Almak için eğilmem lazımdı. Bir türlü eğilemedim!'

Bilmem anlatabildim mi?

Karşındaki sen ayağa kalkmadığın için büyük görünür.

Oturma ayağa kalk!