Termessos fotoğraflarının en ünlü sahnesi nedir? Arkasındaki Güllük dağıyla birlikte eşsiz bir panoramaya sahip olan Termessos Tiyatrosu elbette… Bu etkileyici peyzaj, Termessos Tiyatrosu’nu tarih ve doğa severlerin adresi haline getirdi. Yarım daireyi aşan caveasıyla Helenistik dönem özelliğini koruyan 4 bin kişilik yapının tek diazoması var. Diazomada, seçkin Termessoslular, zengin kentliler için konulmuş taş koltuklar duruyor. Yani günümüz terminolojisiyle, ‘kombine koltuklar’. MS 2. yüzyılın sonuna tarihlenen sahne binasının arkasında uzun ve dar bir koridor yer alır. Bu koridor, görkemli bir şekilde süslenmiş cepheyi kesen beş kapıyla podyuma bağlanır. Sahnenin altında vahşi hayvanların dövüşe çıkarılmadan önce tutuldukları beş küçük oda vardır. Sahne binası ile cavea arasında ise iki giriş tüneli bulunur. Güney paradosa daha sonraları kemer yapılmışsa da, kuzey parados orijinalindeki gibi üstü açık olarak bırakılmış. Arka duvarın ortasındaki geniş kemerli ana giriş cavea ile agorayı bağlar.

Ahşap evlere benzeyen mezarlar
Termessos’un sembol yapılarından bir diğeri de Alketas Anıt Mezarı. Fakat kentteki kaya mezarları bu anıtla sınırlı değil. Geçmişi Helenistik çağa kadar inen 4 kaya mezarı daha bulunuyor Termessos’ta. Ahşap mimariye öykünen bu mezarlardan 2 tanesi Atbaşı Tepesi Kağnıkertiği sırtının doğu eteklerinde yan yana duruyor. Hemen altlarında da arcosolium tipi kaya mezarı yer alıyor. Kağnıkertiği sırtının kuzeydoğu yönünde ahşap mimariye öykünen üçüncü mezar yapısı karşımıza çıkar. Dördüncü mezar ise Alketas Anıtı’nın güneydoğusunda. Literatüre ‘Termessos Likya Tipi Kaya Mezarı’ olarak geçen bu yapıların en yakın benzerlerine Limyra ve Araxa’da rastlanıyor. Termessos kaya mezarları Likya özellikleri göstermez, ancak Likya etkilerinin yerel unsurlarla sentezlendiğini söylemek mümkün.


Augustus’un Hoples isimli rahibi
Kaya mezarlarının ikinci grubunu ise ‘arcosolium’ tipi mezarlar oluşturuyor. Termessos’ta 12 tane arcosolium var. Ana kayanın zeminine yakın kısımlarında yapılan bu mezarlar, dikdörtgen formlu, çatı kısmı beşik tonozlu, cephesinde iki plasterle taşınan kemerbent ve içinde ana kayaya yontularak yapılan lahit bulunan aedicula görünümündedir. Arcosolium mezarlardan 7 tanesinde yazıt bulunduğu için tarihlendirmeleri kolay oldu. En dikkat çekici örnek, kuzey nekropol alanında yer alan ve İmparator Augustus kültünün rahibi Hoples’e ait alan mezar yapısıdır. Hoples’in MS 30-70 yılları arasında rahiplik yaptığı düşünüldüğünden dolayı mezar MS 1. yüzyıl sonuna tarihlendiriliyor.

Meçhul kahraman için kaya anıtı
Termessos’un en özgün yapılarından bir diğeri de, literatüre ‘Heroon’ diye geçen kaya mezarı. ‘Heroon’, dilimize ‘kahraman mezarı’ diye çevriliyor. Termessos antik kentinin sembollerinden olan Alketas Mezarı kadar bilinmese de, bu heroon da türünün tek örneğidir, bir benzeri yoktur. Tıpkı Alketas Mezarı gibi, tümden mevcut bir kayaya oyularak yapılmış bu anıt mezarda herhangi bir yazıta rastlanmadığı için kime ait olduğu bilinmiyor. Kayaya oyulmuş merdivenlerin üstünde kare şeklinde platform ve kapağı kaybolmuş khamosorion tipi bir lahit bulunuyor. Mezarın oyulduğu kayanın batı yüzünde 3 niş yer alıyor. Mezar yapısının güney-güneybatı yönünde büyük harflerle kazılmış iki erkek ismine rastlanıldı, fakat bunların alt taraftaki diğer mezar sahipleri olduğu düşünülüyor. Vedat Çelgin, bu anıt mezarın, kent halkı tarafından çok sevilen bir kahraman için yapıldığını söylüyor. Belki de kent kurucularından biriydi. Eugen Petersen’e göre ise, burası kentin baş tanrısı Zeus Solymeus’un kutsal alanı olabilir.